Ligji për Pronësinë dhe të Drejtat e Tjera Sendore rregullon të drejtat dhe detyrimet e qytetarëve mbi pasurinë e luajtshme dhe të paluajtshme në Kosovë. Ligji synon të mbrojë të drejtat e pronësisë private, ndërsa mbron edhe interesat publike dhe siguron harmoninë në marrëdhëniet fqinjësore.
1. Fushëveprimi dhe Qëllimi i Ligjit
Ligji definon pronësinë dhe të drejtat e tjera sendore, duke përfshirë të drejtat mbi pasurinë e luajtshme dhe atë të palujshtshme. Synimi i tij është të mbrojë individët nga ndërhyrjet e paligjshme, të sigurojë kalimin dhe mbrojtjen e drejtës së pronësisë, dhe të garantojë zgjidhjen e konflikteve përmes dispozitave ligjore.
Dispozitat kryesore në fushëveprim:
- Neni 4 vendos parimet bazë për krijimin, bartjen dhe mbrojtjen e të drejtave sendore.
- Neni 8 ofron definimin e pasurisë së luajtshme dhe të paluajtshme si bazë për të drejtat e pronësisë.
2. Të Drejtat e Pronësisë
Pronësia në Kosovë është një e drejtë e plotë mbi një pasuri, duke përfshirë të drejtën e posedimit, përdorimit, transferimit dhe përjashtimit të të tjerëve nga pasuria. Ligji njeh si pronësinë individuale ashtu edhe atë të përbashkët, duke siguruar mundësi për pronësi të përbashkët mes familjarëve apo partnerëve të biznesit.
3. Përgjegjësitë e Pronësisë
Bashkë me të drejtat e pronësisë vijnë edhe detyrime të rëndësishme, sidomos sa i përket marrëdhënieve fqinjësore dhe interesit publik. Pronari pritet të respektojë pronat e fqinjëve dhe të mos bëjë abuzim me të drejtat e tij.
4. Përdorimi dhe Mirëmbajtja e Pronës së Përbashkët
Pronësia e përbashkët kërkon që të gjithë bashkëpronarët të kontribuojnë në mirëmbajtjen dhe përdorimin e saj të drejtë. Ligji ofron udhëzime se si bashkëpronarët duhet të veprojnë për të shmangur konfliktet dhe për të mbrojtur interesat e përbashkëta.
5. Kufizimet mbi të Drejtat e Pronësisë
Ligji lejon kufizime për të ruajtur balancën ndërmjet pronësisë private dhe interesave publike. Këto përfshijnë rregullat për ndërtimet, mbrojtjen e mjedisit, dhe zonifikimin.
6. Fitimi dhe Transferimi i Pronësisë
Transferimi i pronësisë ndodh përmes shitjes, trashëgimisë, ose dhurimit. Për një transfer të ligjshëm, kërkohet regjistrimi në Regjistrin e të Drejtave në Pasuri të Paluajtshme, për të siguruar një regjistër të qartë të ndryshimeve të pronësisë.
7. Marrëdhëniet Fqinjësore dhe Servitutet
Ligji vendos përgjegjësinë e fqinjësisë, një koncept i thellë i respektimit të të drejtave të fqinjëve, duke mbuluar çështje si ndarjet kufitare dhe lejet për ndërtim.
8. Servitutet dhe Lejet e Kalimit
Servitutet (ose lejet e kalimit) janë të drejta specifike që i lejojnë një pale të përdorë pronën e dikujt tjetër, si në rastet kur një pronë ka nevojë për akses ose shërbime për të siguruar kalimin.
9. Trajtimi i Konflikteve mbi Pronësinë
Ligji përfshin dispozita për zgjidhje ligjore në rastet e konflikteve mbi pronësinë. Në rast të ndërhyrjes së paligjshme, pronari ka të drejtën të kërkojë ndihmë gjyqësore për të mbrojtur të drejtat e tij.
10. Aspektet e Përditshme
- Konfliktet e Kufirit: Banorët përballen shpesh me çështje të kufijve të pronave, ku ligji inkurajon zgjidhje miqësore, por ofron edhe rrugë ligjore.
- Mirëmbajtja e Përbashkët: Pronarët e ndërtesave ose të pasurive të përbashkëta ndajnë kostot dhe përgjegjësitë për mirëmbajtjen.
- Zbatimi i Ligjeve të Ndërtimit dhe Zonifikimit: Ndërtimet e reja ose modifikimet kërkojnë përputhje me ligjet për të siguruar sigurinë publike dhe harmoninë.
- Kujdesi ndaj Mjedisit: Pronat duhet të përdoren pa dëmtuar burimet natyrore të përbashkëta, si ajri dhe uji.
- Shitja dhe Trashëgimia: Transferimet e pronës duhet të regjistrohen në mënyrë të rregullt, sidomos në rastet e trashëgimisë, ku të gjithë trashëgimtarët ligjorë kanë të drejta të barabarta.
